دیابت چیست؟
دیابت یا بیماری قند خون (به انگلیسی: Diabetes mellitus) یک نوع بیماری متابولیکی و مزمن است که نشانهٔ آن قند خون بالاتر از ۱۲۰ (میلی‌گرم در دسی لیتر) در یک برههٔ طولانی می باشد. این بیماری سه نوع اصلی نوع یک، نوع دو و بارداری دارد؛
در دیابت نوع یک به علت تخریب سلول‌های بتای پانکراس توانایی تولید هورمون انسولین در بدن از بین می‌رود، این نوع از بیماری می‌تواند ناشی از یک بیماری خود ایمنی باشد و به دلیل نبود انسولین در بدن فرد مبتلا نیاز حتمی به تزریق انسولین وجود دارد این نوع از بیماری با نام‌های «دیابت وابسته به انسولین» یا «دیابت نوجوانان» نیز شناخته می‌شود.
در دیابت نوع دو، سلول‌های بدن به وجود انسولین پاسخ صحیحی نمی‌دهند و انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام داده و قند موجود در خون را کاهش دهد. این اتفاق در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و توقف کامل تولید انسولین منجر شود. در ابتلای فرد به دیابت نوع دو عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
نوع سوم آن دیابت زنانه یا بارداری نام دارد؛ این بیماری زمانی رخ می‌دهد که زنان باردار بدون سابقه بیماری دچار سطح بالای قند خون شوند.
هورمون انسولین و گلوکاگون تنظیم کنندگان قند خون می‌باشند، نقش گلوکاگون بالا بردن قند خون و نقش انسولین پایین آوردن قند خون توسط سازوکارهای مختلف است. طبق آمار بهداشت جهانی شیوع بیماری قند خون در بزرگسالان جهان ۸.۸٪ است، که از این تعداد حدود ۹۰٪ آن دیابت نوع ۲ می‌باشد؛ همچنین نرخ شیوع جنسیتی آن به‌طور متوسط در زنان و مردان یکسان است.
انواع دیابت در پزشکی نوین
در علم پزشکی نوین دیابت به سه دسته کلی زیر تقسیم می گردد:
- دیابت نوع ۱ (وابسته به انسولین): دیابت ناشی از واکنش ایمنی، (Type 1A) – دیابت ایدیوپاتیک
- دیابت نوع ۲ (غیروابسته به انسولین)
- دیابت بارداری
از انواع دیگر دیابت می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- نواقص ژنتیکی سلول‌های بتا
- اختلال ژنتیکی عملکرد انسولین
- بیماری‌های پانکراس برون‌ریز
- اختلالات غدد درون‌ریز
- دیابت در اثر داروها یا مواد شیمیایی
علائم و نشانه‌های بیماری قند خون
در مراحل ابتدایی ممکن است دیابت بدون علامت باشد. بسیاری از بیماران به‌طور اتفاقی در یک آزمایش یا در حین غربالگری شناسایی می‌شوند. با بالاتر رفتن قند خون، علائم بیماری آشکارتر می‌شوند. پرادراری، پرنوشی، پرخوری، کاهش وزن با وجود اشتهای زیاد، خستگی و تاری دید از علایم اولیه شایع این بیماری است. بسیاری از بیماران در هنگام تشخیص بیماری چندین سال دیابت داشته‌اند و حتی دچار عوارض هم شده‌اند. در کودکان دچار بیماری قند خون نوع یک علایم معمولاً ناگهانی بارز می‌شوند، این افراد معمولاً قبلاً سالم بوده و چاق نبوده‌اند. در بزرگسالان این علایم معمولاً تدریجی‌تر بارز می‌شوند. عارضه کتواسیدوز می‌تواند به عنوان علامت شروع‌کننده بیماری هم در دیابت نوع یک بارز شود.
در دیابت نوع دو معمولاً فرد تا سال‌ها بدون علامت است. علایم معمولاً خفیف هستند و به‌طور تدریجی بدتر می‌شوند. در نهایت فرد دچار خستگی مفرط و تاری دید شده و ممکن است دچار دهیدراتاسیون شود. در این بیماران عارضه کتواسیدوز به علت تولید انسولین اندک کمتر دیده می‌شود. با این حال قند خون می‌تواند به مقادیر بسیار بالایی افزایش یابد و فرد دچار عارضه شوک هایپراوسمولار شود.
دیابت یا بیماری قند خون و درمان آن با طب سنتی
نتیجه یک مطالعه نشان می‌دهد که استرس و افسردگی، احتمال سکته مغزی و مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی را در بیماران مبتلا به دیابت بیش از دو برابر افزایش می‌دهد.
تشخیص بیماری قند خون
بر اساس آخرین معیارهای انجمن دیابت آمریکا تشخیص این بیماری با ثبت یکی از موارد زیر قطعی است:
- ثبت حداقل یک میزان قند خون تصادفی بالای ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر به همراه علایم کلاسیک بیماری (پرنوشی، پرادراری، پرخوری)
- قند ناشتای پلاسمای بالاتر یا مساوی ۱۲۶ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (ناشتا به معنای هشت ساعت عدم مصرف هر نوع کالری قبل انجام آزمایش است)
- هموگلوبین A1C بالای ۶.۵٪
- نتیجه آزمایش تحمل قند ۷۵ گرمی خوراکی دو ساعته بالای ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر
دیابت در طب سنتی
در طب سنتی بیماری قند خون دو نوع است. دیابت گرم و سرد. با توجه به آنکه بیماری قند خون در طب سنتی بیشتر مبتنی بر اختلال کلیه است، سوء مزاج گرم و سرد کلیه مبنای تغذیه است. افراد دیابتی دارای رژیم غذایی دقیق هستند که توسط مراکز کنترل دیابت و درمانگاه های مربوط به آن داده می شود که باید از آن پیروی شود. با توجه به حساسیت زیاد این بیماری تنظیم غذا باید با مشاوره پزشک انجام شود.
درمان بیماری قند خون با طب سنتی
در دیابت گرم، تقویت کلیه با زرده تخم مرغ عسلی و ترطیب یا رطوبت بخشی بدن با مایعاتی مانند ماءالشعیر، آب خیار، کدو، دوغ ترش غلیظ، غذاهای سرد مانند پنیر تر، ماهی تازه، میوه سرد رطوبت بخش مانند شفتالو، نوشیدنی های مسکن و سردکننده مانند انار ترش، غوره، لیمو و غذاهای بارد قابض مانند آش غوره، آش انار، رب های قابض و ترش مانند سیب، به و انار مناسب است.
دیابتی های گرم باید از غذاهای شیرین، شور و تند و از خیار و خربزه پرهیز نمایند. در دیابتی های سرد از عرق بادرنجبویه و گاوزبان استفاده از آبگوشت، غذاهای گرم کننده مانند شربت انجیر که با گردوی بو داده همراه شود. استفاده از سرخ کردنی ها و غذاهای لطیف مانند جوجه مرغ و نخوداب و قابض ها مانند بلوط.
ماهی جزو بهترین مواد غذایی ها برای درمان کنترل این بیماری می باشد. کپسول روغن ماهی، سیر و پیاز، کلم بروکلی، شنبلیله بخصوص تخم آن، دارچین، حبوبات، لوبیای سفید و چیتی، ماش، عدس، نخود، نخود فرنگی، هویج، نان سبوس دار از جمله بهترین مواد غذایی دیابتی هاست.
به اندازه یک مشت از زرشک و عناب اگر در آب خیس بخورد و بعد بصورت چای صبحانه دم شود و یک لیوان صبح و یک لیوان شب نوشیده شود کمک مناسب به کنترل قند خون است.
پیشگیری
برای پیشگیری از تشکیل زخم‌های دیابتی راه‌های مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
پرهیز از سیگار، تحت کنترل داشتن قند و فشار خون و کلسترول، ورزش برای تحریک جریان خون، تمیز نگه داشتن پاها، بررسی کردن هر روز پاها به منظور یافتن خراش و ترک خوردگی پوست، خشک کردن پاها بعد از حمام.
کنترل میزان قند خون از مهم‌ترین موضوع‌ها در برخورد با این بیماری است. به تازگی محققان دانشگاه لیدز آمریکا با استفاده از فناوری لیزر موفق به تولید یک دستگاه غیرتهاجمی شده‌اند که قندخون دیابتی را کنترل می‌کند. این سیستم GlucoSense نام دارد و بدون هیچ سوزن یا جراحی، قندخون را به‌طور مداوم اندازه‌گیری می‌کند. در این روش، بیمار انگشت خود را روی حسگر شیشه‌ای کوچکی قرار می‌دهد. در این هنگام، یک پرتو لیزر کم توان به انگشت تابیده می‌شود. بخشی از این پرتو توسط گلوکز خون جذب و باقی‌مانده به حسگر شیشه‌ای بازتاب می‌شود.
ورزش و دیابت
ورزش به دیابتی‌ها کمک می‌کند که از شر حمله‌های قلبی و نابینایی و آسیب‌های عصبی در امان باشند. وقتی که غذا می‌خورید سطح قند خونتان افزایش می‌یابد. هر چه بیشتر سطح خون افزایش یابد قند بیشتری به یاخته‌ها می‌چسبد. وقتی که قند به یاخته بچسبد دیگر نمی‌تواند از آن جدا شود و تبدیل به ماده‌ای زیان‌آور به نام سوربیتول می‌شود که این ماده می‌تواند باعث نابینایی و ناشنوایی و آسیب‌های مغزی و قلبی و نشانگان پاهای سوزان و … گردد.
وقتی که قند وارد بدن شما می‌شود فقط می‌تواند در یاخته‌های کبد و ماهیچه ذخیره گردد. اگر یاخته‌های کبد و ماهیچه از کربوهیدرات اشباع باشند، قندها دیگر جایی برای رفتن ندارند. اگر ذخیره یاخته‌های ماهیچه در پی ورزش کردن مصرف گردد پس از صرف غذا قندها به وسیله ماهیچه جذب می‌شوند و مقدار آن‌ها در خون افزایش نمی‌یابد؛ بنابراین اگر با یک برنامه ورزشی منظم بتوانیم ذخیره قند ماهیچه‌ها را کاهش دهیم مسلماً می‌توانیم شاهد بهبود همه‌جانبه عوارض این بیماری باشیم.
